Wat is een burn-out en hoe herken je het?

Wat is een burn-out?

William Shakespeare schreef in 1599 twintig gedichten die hij bundelde onder de naam The Passionate Pilgrim. In het zevende gedicht schreef hij:

“She burned with love, as straw with fire flameth
She burned out love, as soon as straw outburneth”

Dit was waarschijnlijk de allereerste keer dat de term “to burn out” gebruikt werd om een psychische toestand aan te duiden. Weliswaar niet in relatie tot werk, maar in relatie tot de liefde. Hij gebruikte het als beeldspraak om het uitdoven van een vlam te vergelijken met een een psychische uitputtingstoestand.

Pas 400 jaar later dook de term “burn-out” opnieuw op. In 1974, om precies te zijn. Nu werd het geïntroduceerd door Herbert Freudenberger, een Duitse psycholoog. In zijn boek Burnout: the high cost of high achievement definieerde hij burn-out als “het uitdoven van motivatie of stimulans, vooral wanneer iemands toewijding en inzet niet de gewenste en gehoopte resultaten oplevert”.

Hij koppelde de term dus voor het eerst aan inzet en werk. Tegenwoordig is de term bijna niet meer weg te denken en ervaart jaarlijks 17% van de Nederlandse beroepsbevolking burn-out klachten.

Maar wát is een burn-out dan precies? Simpel gezegd; als je je buitengewoon vermoeid voelt, een hekel begint te krijgen aan je werk en het gevoel hebt minder goed in staat te zijn je werk te doen, toon je kenmerken van een burn-out. [1]

“Burn-out is een reactie op langdurige of chronische werkstress en wordt gekenmerkt door uitputting, het gevoel niet goed (genoeg) te presteren, neerslachtigheid en het gevoel afstand te willen nemen van je werk.”

Meestal is de stress die voortkomt uit je werk de voornaamste reden voor het krijgen van een burn-out. Echter kunnen andere stressfactoren, bijvoorbeeld voortkomend uit je levensstijl in zijn geheel, de algehele stress (en daarmee de kans op een burn-out) vergroten. Bovendien kunnen persoonlijkheidskenmerken zoals perfectionisme en pessimisme ook een rol spelen. [2]

Als je bedenkt dat de meeste mensen het grootste gedeelte van hun dag op hun werk doorbrengen, is het niet zo vreemd dat het een grote een impact kan hebben wanneer je daar geen voldoening uit haalt.

Burn-out symptomen en kenmerken

Denk je dat je misschien last hebt van een burn-out? Of ken je iemand waarbij je burn-out klachten denkt te zien? Onderstaande symptomen helpen je om een burn-out te herkennen.

• Uitputting. Een gevoel van fysieke en emotionele uitputting. Fysieke symptomen kunnen o.a. hoofdpijn, buikpijn, en een verschil in eetlust en slaapritme zijn.
• Vervreemding van werkgerelateerde activiteiten. Personen die een burn-out hebben, beschouwen hun baan als steeds stressvoller en frustrerender. Vaak nemen ze emotioneel afstand van het werk en hebben het gevoel steeds minder goed in staat te zijn goed en naar verwachting te functioneren.
• Neerslachtigheid en prikkelbaarheid. Burn-out kan voor een algeheel gevoel van somberheid zorgen. Ook kan het ervoor zorgen dat je makkelijker uit je slof schiet en het omgaan met normale stressfactoren, zoals het voorbereiden op een vergadering, kinderen naar school brengen of huishoudelijke taken uitvoeren, kan al als teveel voelen. Vooral als dingen niet gaan zoals vooraf gepland.
• Isolatie. Voor mensen met een burn-out kunnen prikkels, zoals bijvoorbeeld de drukte in het openbaar vervoer, heel overweldigend voelen. Hierdoor kan het voorkomen dat ze zich isoleren van de buitenwereld en minder contact onderhouden met familie, vrienden of collega’s.

De twaalf stadia van een burn-out

In tegenstelling tot bijvoorbeeld de griep, slaat een burn-out vaak niet in één keer toe. Het is iets wat zich langzaamaan ontwikkelt. Herbert Freudenberger identificeerde samen met psycholoog Gail North 12 fases die je doorloopt, voordat je daadwerkelijk een burn-out hebt.

1. Bewijsdrang.
   Je wilt laten zien dat je ‘het waard’ bent en voelt een sterke behoefte om je werkgever, partner, vrienden, familie of collega’s te laten zien dat het goed gaat en je alles kunt.
2. Alsmaar harder werken.
   De bewijsdrang zorgt ervoor dat je steeds maar harder gaat werken en alsmaar meer hooi op je vork neemt.
3. Het negeren van eigen behoeften.
   Je werk staat op nummer 1. Hierdoor komen andere belangrijke behoeften, zoals regelmatig sporten, voldoende slaap of afspreken met vrienden onderaan je prioriteitenlijst te staan.
4. Conflictvermijding.
   Diep van binnen voel je ‘er is iets mis’, maar dit duw je weg, waardoor je je constant in tweestrijd, bedreigd en onrustig voelt.
5. Herzien van waarden.
   Waar je voorheen graag yoga deed in je vrije tijd, een strandwandeling maakte of uitgebreid kookte, vind je dit nu niet langer belangrijk. Werk staat volledig op de eerste plaats.
6. Ontkennen van problemen.
   Dat je je wat minder voelt, ligt niet aan jou, maar aan de werkdruk. En je collega’s? Die zouden ook eens wat harder moeten werken.
7. Terugtrekken.
   Je sociale leven wordt steeds kleiner en je isoleert je van de buitenwereld.
8. Gedragsverandering.
   De mensen om je heen maken zich zorgen over hoe anders je je gedraagt. Je bent veel harder, cynischer, soms zelfs apathisch.
9. Depersonalisatie.
   Je bent compleet verwijderd van je gevoel en weet niet meer waar je nou zelf echt gelukkig van wordt.
10. Innerlijke leegte.
    Je voelt je waardeloos en ongelukkig. Om de leegte die je voelt op te voelen, zoek je afleiding in je werk, of misschien zelfs alcohol of drugs.
11. Depressie.
    Je voelt je helemaal leeggezogen en uitgeput. Alles kost te veel energie. Je wilt het liefst een deken over je hoofd trekken en de hele dag in bed blijven liggen.
12. Burn-out.
    Je bent mentaal en fysiek ingestort en zit er helemaal doorheen.

Trek op tijd aan de bel

Denk je dat je een burn-out hebt of er tegenaan zit? Praat er over en schakel hulp in. Wanneer je namelijk eenmaal een burn-out hebt, kom je er niet weer 1, 2, 3 vanaf. Even rusten, is dan niet langer voldoende om je weer fit en energiek te voelen. Het kan soms wel maanden duren voor je weer helemaal de oude bent. Het is daarom echt beter om een burn-out te voorkomen, dan te genezen. Neem op tijd contact op met je huisarts en kaart je zorgen aan bij je werkgever, zodat je in contact komt met de bedrijfsarts.

[1] Maslach C, Leiter MP. Understanding the burnout experience: recent research and its implications for psychiatry. World Psychiatry. 2016;15(2):103–111. doi:10.1002/wps.20311

[2] Wekenborg MK, Von dawans B, Hill LK, Thayer JF, Penz M, Kirschbaum C. Examining reactivity patterns in burnout and other indicators of chronic stress. Psychoneuroendocrinology. 2019;106:195-205. doi:10.1016/j.psyneuen.2019.04.002